Podejrzewasz, że twoja tarczyca niedomaga? Wykonaj badanie krwi pod kątem hormonów wytwazanych przez ten narząd. W przypadku nadczynności wzrasta stężenie tyroksyny i trójjodotyroniny, obniża się poziom tyreotropiny.
Prawidłowe wyniki badań
- Trójjodotyronina (T3): 2,0-4,0 pg/ml
- Tyroksyna (T4): 0,7-2,2 ng/100 mi
- Tyreotropina (TSH): 0,4-6,0 IU/ml
Studenci medycyny z londyńskiego University College, analizując postać Golluma z Władcy pierścieni, doszli do wniosku, że miał poważne kłopoty z tarczycą, na co wskazują wypukłe oczy i przeraźliwa chudość, podtekst tego odkrycia” jest humorystyczny, ale tak naprawdę nie powinno być nam do śmiechu. Hipertyreoza, czyli nadczynność tarczycy, to w dzisiejszych czasach poważna choroba społeczna.
O perypetiach z tarczycą
Gruczoł tarczowy rozrasta się prawie bezboleśnie. Od czasu do czasu nieprzyjemnie uciska w gardle, ale zwykle marginalizujemy to uczucie, przypisując je zdenerwowaniu albo przeziębieniu. Najczęściej o powiększeniu tarczycy dowiadujemy się przypadkiem od dawno niewidzianych znajomych, którzy zauważają wyraźne pogrubienie szyi. Na rozrost tarczycy wpływ mają: wieloletni niedobór jodu w organiznie, dieta bogata w goitrogeny (substancje, które zawierają wszystkie rośliny kapustne), nadużywanie leków (np. przeciwbólowych, sulfonamidów), u pań – zmiany hormonalne okresu ciąży i klimakterium. Z wiekiem ryzyko powstania wola znacznie wzrasta, a po pięćdziesiątce ma je już co czwarty z nas. Często bywa ono obojętne” – nie powoduje zmian w poziomie hormonów tarczycy. Niestety, u co dziesiątej osoby gruczoł pracować zaczyna jak szalony na zwiększonych obrotach!
Skąd taka reakcja?
Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Graves-Basedowa. Z nieznanych powodów organizm zaczyna traktować tarczycę jako ciało obce i konsekwentnie niszczy „wroga” za pomocą przeciwciał. A tarczyca? Broni się wzmożoną produkcją hormonów. Co gorsza, to nie koniec niszczycielskiej działalności przeciwciał. Czasami przenikają one w głąb oczodołów i wtedy do dolegliwości ogólnoustrojowych dołączają objawy „oczne”: podwójne bądź nieostre widzenie, wytrzeszcz, zapalenie spojówek, światłowstręt. Choroba chętnie atakuje kobiety pomiędzy 30. i 50. rokiem życia. Za jej ujawnienie obwinia się silne infekcje wirusowe oraz stres.
U osób starszych nadczynność gruczołu spowodowana jest zwykle przez tzw. wole guzkowate, dużą liczbę autonomicznych guzków, które wymknęły się spod kontroli organizmu i produkują za dużo hormonów.
Czy masz te objawy?
Nim urośnie zgrubienie na szyi, pojawiają się pierwsze zmiany w organizmie. Dzieje się tak, bo nadreaktywna tarczyca przyspiesza reakcje fizjologiczne. Jak proces ten rozpoznać?
Bez przerwy jesteś głodna. Jesz za trzech. Wstajesz nawet w nocy i buszujesz w lodówce, bo głód nie daje ci spać. A mimo to chudniesz kilkanaście kilo w ciągu paru miesięcy.
Pocisz się jak fontanna. Nie znosisz ciepła, żyjesz przy otwartym oknie. Gdy inni noszą grube ubrania, ty wkładasz bluzkę bez rękawów. To sprawka przyspieszonego metabolizmu.
Stałaś się nerwusem. Wszystko cię drażni i irytuje. Kłócisz się o byle głupstwo. Bywasz tak zdenerwowana, że z trudem koncentrujesz się na swoich obowiązkach.
Kołacze ci serce. Czasami bije nawet z prędkością 120 uderzeń na minutę. Tylko jak długo ono to wytrzyma?
Masz duszności. Zaczyna brakować ci powietrza przy najmniejszym wysiłku fizycznym, nawet gdy idziesz krokiem tylko nieco szybszym niż zwykle.
Drżą ci ręce. Gdy trzymasz długopis, wkładasz do siatki zakupy. Zaczynasz starannie ukrywać to przed innymi ludźmi.
Masz rozstrojony cykl. Miesiączki są skąpe, krótkie lub całkowicie zanikają. Uważaj! To nie musi być wcześniejsza menopauza, tylko zahamowanie produkcji hormonów płciowych przez tarczycę.
Wypadają ci włosy. Robią się coraz rzadsze, jedwabiście miękkie. Dostrzegasz zmiany na paznokciach, które stają się łamliwe i mają nierówną powierzchnię. Na skórze pojawiają się swędzące plamy.
Puchną powieki. Co ranka starasz się pozbyć sinych worków pod oczami, lecz zimne okłady niewiele pomagają.
Czy zauważyłaś u siebie wymienione wyżej symptomy? Jeśli tak, jak najszybciej zgłoś się do lekarza internisty lub endokrynologa. Specjaliści twierdzą, że większości operacji tarczycy można by uniknąć dzięki odpowiednio wcześnie podjętej terapii. Zlekceważona choroba może zemścić się okrutnie. Co ci grozi? Przełom tarczycowy, który bywa nawet zagrożeniem dla życia.
Tarczyca – agent służb specjalnych
Usadowiona poniżej krtani, przypominająca kształtem motyla, tarczyca składa się z połączonych ze sobą płatów – lewego i prawego, każdy o 5 cm długości. Zbudowana jest z maleńkich pęcherzyków wypełnionych płynem z jodem. Chociaż waży zaledwie 20 g, sumiennie wypełnia ciążące na niej obowiązki: pod wpływem hormonu przysadki mózgowej, tyreotropiny (TSH), produkuje własne hormony – trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4), które:
– regulują wzrost tkanek i powstawanie enzymów komórkowych, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i wywierają wpływ na układ kostny,
– są niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu, a zwłaszcza dojrzewania jego mózgu,
– wpływają na przemianę materii, gospodarkę wodną organizmu, pracę układu pokarmowego, nerwowego, serca oraz mięśni.
Zgubny dla naszego organizmu może być tak ich nadmiar, jak i niedobór.
Jak poskromić złośnicę
Chorobę tarczycy najprościej wykryjesz, zgłaszając się na analizę krwi i oznaczenie poziomu hormonów. Przy podwyższonych wynikach lekarz skieruje cię na ultrasonografię (pozwoli określić wielkość i rodzaj zmian) oraz BAC, biopsję aspiracyjną cienkoigłową (da odpowiedź, czy guzki są łagodne czy złośliwe), a także prześwietlenie klatki piersiowej (dzięki zdjęciu wiadomo będzie, czy tarczyca rozrasta się w stronę tchawicy, co utrudniać może oddychanie). Najprecyzyjniejszym badaniem tarczycy jest scyntygrafia, podczas której tworzony jest scyntygram – mapa gruczołu. W zależności od wyników lekarz zleca:
Tabletki. Przy wcześnie uchwyconej chorobie dobre efekty daje zażywanie leków – tyreostatyków (np. Metizol) hamujących wydzielanie hormonów tarczycy. Przy chorobie Gravesa-Basedowa zażywa się je około 1,5 roku. Terapia skuteczna jest u połowy chorych. Po jej zakończeniu obserwuje się pracę tarczycy. Gdy odstawienie leków powoduje nawrót nadczynności, zapada decyzja o leczeniu bardziej radykalnym.
Stymulacja prądem. W Polsce mało popularna. Stosuje ją dr Wiktor Żenni. informacji szukaj: www.zenniviktor.pl
Operacja. Na liście najczęściej wykonywanych operacji chirurgicznych tarczyca zajmuje trzecie miejsce, po wyrostku robaczkowym i przepuklinie pachowej. Osoby poniżej 45. r.ż. kierowane są na nią zwykle od razu. Podstawową techniką operacyjną jest tzw. zewnątrztorebkowe usunięcie co najmniej jednego płata. Nacięcie skóry o długości 4 cm wykonuje się w jednej ze zmarszczek na szyi, dzięki czemu blizna jest mniej widoczna. Nie są też przecinane mięśnie szyi, a jedynie rozdzielane wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych. Zabieg wykonywany jest w narkozie. W szpitalu pozostaje się 2-4 dni. Po zabiegu możliwe są powikłania: niedoczynność tarczycy, zaburzenia gospodarki wapniowej.
Promieniotwórczy jod. Nawet po wielu latach po usunięciu części tarczycy nadczynność może powrócić. Wówczas stosuje się już tylko leki lub radioaktywny jod 131, który niszczy chore komórki gruczołu. Kuracja trwa 8 tygodni.
Nadczynność na diecie
– Stosuj dietę wysokobiałkową. Jedz sporo chudego mięsa (wołowina, cielęcina, drób) oraz chudych ryb. Zrezygnuj za to z wędlin, zwłaszcza tych drobnomielonych. Często dodawane są do nich szkodliwe dla tarczycy podroby.
– Niech źródłem twojej energii będą roślinne węglowodany: pełnoziarniste pieczywo i makaron, niełuskany ryż oraz ziemniaki (najlepiej gotuj je w mundurkach).
– Przy nadczynności tarczycy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na witaminy A, C, B1 i minerały – przede wszystkim wapń. Wapnia dostarczą ci produkty mleczne, witaminę C znajdziesz w papryce, brokułach, szpinaku, cytrusach, truskawkach. Witaminę A – w marchwi, papryce, pomidorach, morelach. Witamina B1 to produkty zbożowe, nabiał i jaja. Codziennie zjadaj 1/2 kg owoców i warzyw.
– Zdrowo przyrządzaj posiłki: gotuj w wodzie i na parze, duś bez podsmażania, piecz w folii.
– Jeśli masz poty, unikaj gorących dań, alkoholu, ostrych przypraw.
„Życie na gorąco”, nr 39/2005 (30.09), s. 36-37.